เรื่องเล่าจากภาคใต้/สภาลานวัดตะโหมด จ.พัทลุง
ตอนที่ 2 : สร้างวิสัยทัศน์ร่วมในการพัฒนาการศึกษาเรียนรู้ของเด็กและเยาวชนตำบลตะโหมด
จัดวงพูดคุยแลกเปลี่ยนกับแกนนำสภาลานวัดตะโหมด/แกนนำชุมชน หลังจากที่ อ.ทรงพล เจตนาวณิชย์ ผู้อำนวยการ สรส. และหัวหน้าโครงการส่งเสริมการจัดการความรู้ของเยาวชนในชุมชนท้องถิ่น (4 ภาค) และชยุต อินทร์พรหม ผู้ประสานงานโครงการฯ พื้นที่ภาคใต้ได้ร่วมแลกเปลี่ยนพดคุยกับแกนนำสภาลานวัดตะโหมด เพื่อแนะนำโครงการฯ ทำความรู้จัก และดูความสนใจของชุมชนที่มีต่อเด็กและเยาวชนไปแล้วเมื่อวันที่ 24 กันยายน 2553
วันที่ 30 ตุลาคม 2553 จึงได้มีการจัดวงพูดคุยกับแกนนำสภาลานวัดตะโหมดอีกครั้ง เพื่อสานต่อภาพความฝันเรื่องการพัฒนาเด็ก เยาวชน และคนในชุมชนตะโหมดให้มีความชัดเจนมากขึ้น
สำหรับแกนนำสภาลานวัดตะโหมดที่มาร่วมแลกเปลี่ยนพูดคุยกันได้แก่ คณะทำงานสภาลานวัด, ที่ปรึกษาสภาลานวัด, รองประธานสภาลานวัด, รองนายกฯเทศบาลตำบลตะโหมด, เจ้าหน้าที่เทศบาลตำบลตะโหมด, ครูโรงเรียนวัดตะโหมด, ครูโรงเรียนประชาบำรุง ฯลฯ
โดยเป้าหมายสำคัญของการพูดคุยในครั้งนี้คือ 1) สำรวจความสนใจ ความพร้อม และทุนทางสังคมที่มีของชุมชน 2) สร้างแรงบันดาลใจและวิสัยทัศน์ร่วมในการพัฒนาเด็กและเยาวชน และ 3) กำหนดแนวทางเบื้องต้นในการพัฒนาเด็กและเยาวชนร่วมกัน
ชุดคำถามที่ อ.ทรงพล เจตนาวณิชย์ ใช้ในการเปิดประเด็นเพื่อสร้างวิสัยทัศน์ร่วมกับกลุ่มเป้าหมายคือ 3) เรามีเป้าหมายอะไร / อยากเห็นเด็กตะโหมดเป็นอย่างไร 3) ทุนที่มีของเราคืออะไร และ 3) จะมีต่อยอด หรือการจัดการต่ออย่างไร
กระบวนการ “การจัดการความรู้” (KM) ที่โครงการฯ ประยุกต์ใช้กับพื้นที่/กลุ่มเป้าหมาย คือ การกำหนดวิสัยทัศน์ หรือภาพความสำเร็จที่ต้องการเห็นร่วมกัน (Knowledge Vision) การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ เติมเต็มระหว่างกัน เพื่อหมุนเกลียว ยกระดับความรู้ในการทำงาน (Knowledge Sharing) และมีการรวบรวมความรู้ให้ชัดเจนเป็นระบบ (Knowledge Asset) เพื่อนำขุมความรู้นี้ไปใช้ต่อ โดยกระบวนการทำงานแต่ละขั้นตอน จะมีทั้งการใช้ความรู้ การสร้างความรู้ และการจัดการความรู้ก่อนทำ ระหว่างทำและหลังทำ และมีการใช้เครื่องมือการจัดการความรู้ที่หลากหลายร่วมกับเครื่องมือต่างๆ
เปิดประเด็นเพื่อสร้างแรงบันดาลใจและสร้างวิสัยทัศน์ร่วมกัน ลุงวรรณ ขุนจันทร์ รองประธานสภาลานวัดตะโหมด เปิดวงการพูดคุย โดยชี้ให้เห็นสถานการณ์การจัดการศึกษาในปัจจุบันว่า “การจัดศึกษาของเราไม่เข้มแข็ง ทำให้การศึกษาของลูกหลานเราไม่พัฒนาเหมือนแต่ก่อน ประเทศเราน่าจะก้าวหน้าไปมากกว่านี้ แต่ตอนนี้เหมือนจะถอยหลังอยู่กับที่…
โรงเรียนหรือสถาบันการศึกษาควรจะนำเรื่องภูมิปัญญาท้องถิ่นไปสืบสาน ขณะนี้เรื่องภูมิปัญญากำลังจะสูญหายไป จะไปโทษเด็กอย่างเดียวก็ไม่ได้ ในการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน เราจะต้องมีการจัดการศึกษาทั้งในโรงเรียนและนอกโรงเรียน หากลูกหลานของเราไม่ได้เรียนรู้วิถีชีวิตในชุมชน แล้วใครจะเป็นกำลังหลักในการพัฒนาท้องถิ่นของเรา…”
อ.ทรงพล เจตนาวณิชย์ ชวนคุยต่อยอดในเรื่องเดียวกันว่า
“สิ่งที่มีอยู่เดิมเป็นทุนที่ดีมากของชุมชน แต่สิ่งที่เราทำมา จะเห็นว่าเรายังไม่สามารถสร้างภูมิคุ้มกันให้กับเด็กและเยาวชนได้อย่างเต็มที่ ขณะนี้เด็กกำลังเรียนรู้อย่างแยกส่วน ระหว่าง วิชาชีวิต วิชาชีพ วิชาชุมชน และวิชาการ เด็กปัจจุบันไม่ได้เรียนรู้วิชาชีวิต วิชาชีพ วิชาชุมชนเหมือนแต่ก่อน พอไปเรียนในโรงเรียนก็เรียนแต่วิชาการอย่างเดียว แต่พอไปเรียนก็เบื่อ ไม่อยากเรียน พอเด็กเอาดีไม่ได้สักวิชาเดียว เมื่อเขาอยู่ในสังคมก็เอาตัวไม่รอด เขาหยิบมาใช้ประโยชน์ไม่ได้ ไม่สุขกาย ไม่สุขใจ…
เมื่อหันมาดูที่ชุมชน ขณะนี้วิชาชีวิตใครจะเป็นผู้สอน เพราะสมัยนี้พ่อแม่ต้องทำมาหากิน คนที่สอนลูกเราก็คือทีวี แล้วถามว่าเด็กได้อะไรจากทีวีบ้างหรือไม่ …
เมื่อทั้งวิชาชีวิต วิชาชีพ วิชาการ วิชาชุมชน ไม่ได้บูรณาการกัน เราจึงต้องถอยกลับมาดูที่การจัดการศึกษาของเรา จะทำอย่างไร ให้เด็กได้เรียนรู้อย่างมีความสุข… ที่เด็กไม่อยากไปเรียน เราต้องวิเคราะห์ว่าเป็นเพราะอะไร สังเกตว่าธรรมชาติของเด็กจะชอบเล่น เพราะฉะนั้นเราจะต้องเอาเล่นนำ เพื่อให้เด็กมีใจก่อน เมื่อใจมาก็จะเปิดรับ จากนั้นก็ค่อยใส่ความรู้เข้าไปให้เขา…
การศึกษามีทั้งในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศัย ที่ผ่านมามี กศน.ที่สอนวิชาชีวิต วิชาชีพ วิชาชุมชน แต่กศน. ก็นำเด็กเรียนรู้ไปไม่ถึงเป้าหมาย… เพราะฉะนั้นชุมชนต้องหันมาดูแลเรื่องการศึกษาของลูกหลาน เพื่อประโยชน์ของชุมชน โดยชุมชนมีส่วนร่วม เป็นผู้จัดการ”
ลุงวิทูร หนูเสน แกนนำสภาลานวัดตะโหมด และเจ้าของสวนเกษตรวิถีพุทธ เสริมว่า “ปัจจุบันเด็กไม่ได้เรียนรู้ ไม่สนใจเรื่องราวของคนรุ่นพ่อแม่ ทั้งทางด้านภูมิปัญญา วิถีชีวิต และตอนนี้พ่อแม่ไม่ได้ทำหน้าที่เป็นครูคนแรกของลูกแล้ว เพราะพ่อแม่จะต้องทำมาหาเงิน เด็กจึงไม่ได้เรียนรู้เรื่องศีลห้าด้วย ไม่รู้จักวิธีการใช้ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ที่ถูกต้อง… คนรุ่นเราเกิดก่อน เรามองเห็นอะไรดีและไม่ดีอย่างไร เมื่อเรามองเห็นแล้ว เราจะต้องเข้าแก้ไข มิฉะนั้น คนรุ่นลูกหลานของเราจะอยู่กันอย่างไร”
นอกจากนี้ แกนนำคนอื่นๆ ยังมีประเด็นในการแลกเปลี่ยนที่สำคัญ ดังนี้
- พ่อแม่ไม่กล้าพูดกับลูก สอนให้ลูกเป็นเทวดา แล้วแต่ลูกจะเอาอะไร แต่ขอให้ลูกเรียนอย่างเดียว ผมไม่เคยเห็นพ่อแม่เรียกลูกให้ลุกขึ้นมาหุงข้าว ทำกับข้าวเลย พ่อแม่อยากให้ลูกรับข้าราชการ ทำงานบริษัท ไม่เคยคิดอยากจะให้ลูกมาทำอาชีพของตัวเอง ไม่เคยคิดว่าจะให้ลูกมาทำอาชีพของตัวเองให้ดีกว่าแต่ก่อนอย่างไร
- เราต้องตระหนักว่าเราสอน 4 วิชาได้ดีแค่ไหน ลูกหลานของเราจึงมีปัญหา แล้วเรายังปล่อยเขาออกสู่สังคมที่มีปัญหา แล้วเขาจะเป็นอย่างไร
- ชุมชนเริ่มแตกแยกแล้ว จะทำอย่างไรให้เราอยู่ร่วมกันอย่างอยู่เย็นเป็นสุข
- ปัญหาสังคมต่างๆ เกิดขึ้นเพราะคนขาดศีลธรรมในใจ ขาดสติและปัญญาในการแก้ปัญหา คิดวิเคราะห์ไม่เป็น เราต้องมาช่วยกันคิดแก้ไขที่เด็กและเยาวชนของเรา
- องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีหน้าที่ในการจัดการศึกษาอยู่แล้ว และพร้อมสนับสนุนการจัดการศึกษาของชุมชน
- เป็นโอกาสดีที่เราได้มานั่งคิดนั่งคุยกันหลายๆ รอบ ทำให้เกิดการคิดร่วมกัน และจะเกิดการขับเคลื่อนได้จริง
- สิ่งนี้ เราจะต้องรีบทำ รีบต่อยอด เพื่อเกิดความต่อเนื่องไปสู่ลูกหลานในอนาคต
“กระแสสังคมไหลบ่ามาเหมือนกระแสน้ำเชี่ยว
ถ้าเด็กตกน้ำ แล้วว่ายน้ำไม่เป็น ก็จะไหลตามน้ำไป ถ้าเขารู้จักว่ายหรือว่ายเป็น ก็ช้าจะหน่อย”
อ.ทรงพล เจตนาวณิชย์
แลกเปลี่ยนความคิดเห็นเพื่อต่อยอดจากหลักสูตรตะโหมดศึกษา สู่โรงเรียนชีวิต แกนนำสภาลานวัดตะโหมดมีความคิดเห็นต่อการจัดการศึกษาของชุมชน ดังนี้
- นำหลักสูตรตะโหมดศึกษาไปต่อยอด มีการเสริมวิชาชีวิต วิชาชีพ วิชาชุมชน ให้แก่เด็กและเยาวชน เป็นศูนย์เรียนรู้ชุมชน โดยต้องให้ชุมชนเรียนในสิ่งที่ชุมชนมี
- ระบบการศึกษาเป็นตัวแยกเด็กในชุมชนออกจากวิชาต่างๆ และแยกเด็กประถมออกจากเด็กมัธยม จะต้องมาวิเคราะห์ว่า ในหลักสูตรท้องถิ่นจะทำอย่างไรให้เด็กเกิดความกตัญญู จะต้องปลูกฝังตั้งแต่ยังเด็กยังเล็กๆ และเมื่อเด็กโตขึ้นมาอีกหน่อยจะต้องจัดหลักสูตรอะไร เนื้อหาแบบไหน ให้เหมาะสมกับช่วงวัยของเด็ก
- ให้ความสำคัญกับหัวใจนักปราชญ์ คือ สุ จิ ปุ ลิ เพื่อให้เด็กได้พัฒนาตัวเอง
- ปลูกฝังหลักธรรมที่ทำให้ประสบความสำเร็จ คือ อิทธิบาท 4 (เครื่องสำเร็จตามประสงค์)
- มีการนำชุมชนเข้าไปบูรณาการกับการศึกษาในระบบ ต้องมีเวลา(คาบเรียน)ให้เด็กได้เรียนรู้เรื่องหลักสูตรของท้องถิ่น ระดับประถมเรียนเรื่องอะไรบ้าง และมัธยมเรียนเรื่องอะไรบ้าง
- สภาลานวัดเป็นศูนย์กลาง สร้างหลักสูตรขึ้นมาเพื่อให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตของคนตะโหมด เช่น เรื่องประวัติศาสตร์ ความเป็นของชุมชน ภูมิปัญญาท้องถิ่น ฯลฯ
- มีการสำรวจทุนทางสังคม ทั้งผู้รู้ ครูภูมิปัญญาเรื่องต่างๆ แหล่งเรียนรู้ องค์ความรู้ที่มี เพื่อนำมาจัดการศึกษาให้แก่ชุมชน
- โรงเรียนชีวิต (โรงเรียนคู่ขนานกับโรงเรียนในระบบ) จะต้องทำให้วิชาชีวิต วิชาชุมชน วิชาชีพ มีการบูรณาการกัน มีความสมดุลระหว่าง ๔ วิชา มีการกำหนดจุดหมายปลายทางคืออะไร และจะทำอย่างไรให้มีความยั่งยืน
- การพัฒนาเด็กต้องทำตั้งแต่เด็กก่อนวัยเรียน (ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก) และให้เด็กเรียนรู้ตั้งแต่ก่อนจะแต่งงาน ส่วนหนุ่มสาวที่จะแต่งงานกันจะมีแนวทางในการอยู่ร่วมกันอย่างไรบ้าง (เมื่อมีลูกแล้ว จะเลี้ยงลูกยังไงให้รอด เมื่อรอดแล้วเลี้ยงให้โต ให้ได้รับการศึกษา เมื่อโตขึ้นแล้วให้เป็นคนดี เมื่อเขามีลูกก็เป็นพ่อแม่ที่ดีต่อไป) ตรงนี้เป็นวิชาชีวิตที่เราต้องใส่เข้าไปด้วย
- มีการตั้งเป้าหมายในการจัดการศึกษาว่า ให้เด็กในชุมชนเป็นคนดี มีคุณธรรมจริยธรรม (เด็กจบการศึกษามาแล้วเป็นคนดี) สามารถดำรงชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข
- มีการสอนเรื่องการละเล่นพื้นบ้าน สอนเรื่องภูมิปัญญา สอนเรื่องการทำอาชีพ และสอนให้คนคิดถึงอาชีพของตัวเอง คิดถึงชุมชนของตนเอง ฯลฯ
- ต้องมาคิดว่า จะทำอาชีพอะไร ให้ดินมีประโยชน์มากขึ้น เพราะคนเพิ่มขึ้นแต่แผ่นดินไม่ได้เพิ่มขึ้นแล้ว
- มีการทำปฏิทินชุมชน / ปฏิทินการเรียนรู้ เพื่อวางแผนว่าในแต่ละเดือนเราจะมีการจัดหลักสูตร/เนื้อหาเรื่องอะไรบ้าง และใครจะเป็นคนดูแลเด็กในช่วงเวลาต่างๆ
- ในการทำงานพัฒนาต้องไม่มองแยกส่วน ทั้งเรื่องเด็ก เยาวชน ผู้ใหญ่ และผู้สูงอายุ จะต้องทำไปพร้อมๆ กัน และทุกคนต้องช่วยกัน
- เด็กและเยาวชนจะดีได้ จะต้องเริ่มจากพ่อแม่ ควรจะให้เด็กและพ่อแม่ได้เรียนรู้ตัวแบบจากครอบครัวที่ประสบความสำเร็จด้วย
- มีการวางแผนและเดินอย่างมีระบบ และดึงเด็ก เยาวชน และชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมคิดร่วมทำ ทุกกลุ่ม ทั้งผู้ใหญ่และเด็ก มีการตั้งเป้าหมายในการพัฒนาร่วมกัน (เน้นการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วม)
- อยากให้ทุกฝ่ายในชุมชนเข้ามามีส่วนร่วม เปิดโกาสให้ทุกหมู่บ้านเข้ามามีส่วนร่วมด้วย และขับเคลื่อนไปด้วยกัน แก้ปัญหาด้วยกัน โดยไม่ใช่เป็นการขับเคลื่อนเฉพาะคนวงใน(แกนนำ) แต่ต้องมีการบูรณาการกัน ใครทำอะไรในชุมชน ทุกคนต้องมีส่วนรับรู้ด้วย
- ในชุมชนเราทำกิจกรรมมามากมาย แต่ทำแล้วเราไม่ได้ดึงมาใช้ ไม่ได้นำความรู้ไปใช้ เพราะเราไม่ได้จัดการความรู้ นำไปสู่การปฏิบัติ ถ้าเรามีการถอดบทเรียนออกมา เราจะรู้ว่าเราจะทำอะไรต่อไป
- สุดท้าย ควรมีการประมวลผลในการทำงานร่วมกัน สรุปความรู้และบทเรียน มีการจัดการความรู้ จึงจะเกิดประโยชน์ร่วมกัน
กำหนดเป้าหมาย และแนวทางในการจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาเด็กและเยาวชน แกนนำสภาลานวัดตะโหมดและโครงการฯ ร่วมกันกำหนดแนวทางการจัดการศึกษาของชุมชน ดังนี้
1.ป้าหมายการจัดการศึกษา : ความสุข ความดี ความงาม ความจริง
- จะมีชีวิตอยู่อย่างไรให้ “มีความสุข” (ฝึกให้เด็กรู้จักตั้งคำถามกับเด็กว่า เกิดมาทำไม เกิดมาเพื่ออะไร ถ้าเด็กเข้าถึงเป้าหมายของชีวิตได้ เขาก็จะเข้าถึงความสุขที่แท้ได้)
- การให้เด็กเข้าถึงคุณค่าของ “ความดี” มากกว่า ความเก่ง และการแข่งขันเพื่อเอาชนะ
- การให้เด็กเข้าถึง “ความงาม” มีความอ่อนน้อม อ่อนโยน รู้จักเคารพนบน้อมผู้ใหญ่ และอ่อนน้อมต่อธรรมชาติ
2. ชุดวิชาที่สำคัญ : วิชาชีวิต วิชาชีพ วิชาการ วิชาชุมชน
- วิชาชีวิต (กำหนดนิยาม/ความหมาย, ขอบข่ายเนื้อหา/กิจกรรม, ผู้สอน ฯลฯ)
- วิชาชีพ (กำหนดนิยาม/ความหมาย, ขอบข่ายเนื้อหา/กิจกรรม, ผู้สอน ฯลฯ)
- วิชาการ (กำหนดนิยาม/ความหมาย, ขอบข่ายเนื้อหา/กิจกรรม, ผู้สอน ฯลฯ)
- วิชาชุมชน (กำหนดนิยาม/ความหมาย, ขอบข่ายเนื้อหา/กิจกรรม, ผู้สอน ฯลฯ)
3. การจัดกระบวนการเรียนรู้ : มีการใช้ภาษา สื่อ กิจกรรม การปฏิบัติ ฯลฯ ผ่านวิธีการ หรือกุศโลบายที่หลากหลายตามความสนใจของผู้เรียน
- วิเคราะห์จับแก่นว่าเนื้อหานี้ ความรู้คืออะไร แก่นของความรู้คืออะไร และจะถ่ายถอดอย่างไรให้ผู้เรียนเข้าถึงแก่นความรู้ (ถ้าผู้สอนเข้าถึงแก่นได้ ก็จะถ่ายทอดได้ ปรับกิจกรรมให้สอดคล้องกับยุคสมัย แต่แก่นของความรู้ยังอยู่)
4. ผู้จัดการเรียนรู้ : ชุมชน โดยมีองค์ประกอบ เช่น
1) กรรมการชุมชน (ดูภาพรวม/เชิงนโยบาย)
2) ครูใหญ่ (ดูภาพรวม/เชิงการบริหาร)
3) ครูประจำวิชา : พ่อแม่ ผู้รู้ ครูภูมิปัญญา โรงเรียน วัด กศน. อนามัย ฯลฯ
4) ผู้ช่วยครู/ครูพี่เลี้ยง : แกนนำเยาวชน, สภาเด็กและเยาวชน
- เป็นพี่เลี้ยง พาน้องทำกิจกรรมเสริมการเรียนรู้ ให้เด็กมีความสุขกับการเรียนรู้
5. ผู้เรียน : เด็ก เยาวชน พ่อแม่ คนในชุมชน
- กำหนดกลุ่มเป้าหมาย เช่น
กลุ่มครอบครัว
กลุ่มเด็กและเยาวชน (แยกตามช่วงอายุ)
- มีระบบการประเมินและตามผลการเปลี่ยนแปลงของผู้เรียน
6. ผู้สนับสนุน : องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
- ผู้ที่ผ่านหลักสูตรท้องถิ่นแล้ว จะมีการมอบประกาศนียบัตรหรือทุนการศึกษาให้
7. ปฏิทินการเรียนรู้ : มกราคม – ธันวาคม
วางแผนการขับเคลื่อนงานพัฒนาเด็กและเยาวชนของชุมชนตะโหมด แกนนำสภาลานวัดตะโหมดและโครงการฯ ร่วมวางแผนขับเคลื่อนงานเบื้องต้น ดังนี้
1. แกนนำสภาลานวัดตะโหมด / แกนนำชุมชนตะโหมด พูดคุยกัน เพื่อจัดทัพจัดคน ใครจะมีบทบาททำอะไรบ้าง และต้องการให้โครงการฯ / สรส. หนุนเสริมเรื่องอะไรบ้าง
2. จัดเวทีประชุมทำความเข้าใจกับผู้ที่เกี่ยวข้อง เช่น ผู้ปกครองของเด็ก คณะกรรมการสถานศึกษา โรงเรียน สภาลานวัดตะโหมด องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ฯลฯ
3. จัดทำหลักสูตร ให้เหมาะสมกับเด็กและเยาวชน (ตามช่วงวัย / กลุ่มอายุ)
4. หาเจ้าภาพกลุ่มเด็กแต่ละช่วงอายุ เป็นครูประจำการ
1) กลุ่มเด็กก่อนวัยเรียน กำหนดเป้าหมาย เนื้อหา ผู้รับผิดชอบ
2) กลุ่มเด็กประถม กำหนดเป้าหมาย เนื้อหา ผู้รับผิดชอบ
3) กลุ่มเด็กมัธยม กำหนดเป้าหมาย เนื้อหา ผู้รับผิดชอบ
โดยเนื้อหาแต่ละระดับควรจะมีการส่งต่อกันด้วย (เชื่อมโยง/สอดคล้องกัน)
5.กำหนดเป้าหมายแต่ละช่วงเวลา เช่น
3 เดือน จะให้เกิดอะไร เด็กเป็นอย่างไร พ่อแม่เป็นอย่างไร
6 เดือน จะให้เกิดอะไร เด็กเป็นอย่างไร พ่อแม่เป็นอย่างไร
1 ปี จะให้เกิดอะไร เด็กเป็นอย่างไร พ่อแม่เป็นอย่างไร ชุมชนเป็นอย่างไร
ฯลฯ
เมื่อผู้รู้เรื่องการศึกษา ผู้รู้เรื่องภูมิปัญญาท้องถิ่น ผู้เห็นความสำคัญของการพัฒนาเด็กและเยาวชนทั้งหลายมารวมตัวกัน ความคิดในการพัฒนาและแนวทางในการขับเคลื่อนก็เกิดขึ้น ซึ่งทุกคนต่างมีเป้าหมายสุดท้ายร่วมกันคือ ต้องการเห็น คนในชุมชนเป็นคนดี และอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข นั่นเอง
กระบวนการเสริมสร้างการเรียนรู้แก่เด็กและเยาวชนในระดับตำบล หมู่บ้าน ของชุมชนตะโหมด เพื่อให้เป็นรากแก้วที่เข้มแข็ง มีภูมิคุ้มกันต่อกระแสต่างๆ จากภายนอกที่เข้ามา มีความรู้และมีคุณธรรมในการดำเนินชีวิต จนพัฒนาไปสู่ชุมชนเป็นสุขอย่างแท้จริง จะเป็นอย่างไร คงต้องติดตามในตอนต่อไป
ชยุต อินทร์พรหม, สิริลักษณ์ ยิ้มประสาทพร
โครงการส่งเสริมการจัดการความรู้ของเยาวชนในชุมชนท้องถิ่น (4 ภาค)
สถาบันเสริมสร้างการเรียนรู้เพื่อชุมชนเป็นสุข (สรส.) มูลนิธิชุมชนท้องถิ่นพัฒนา
สนับสนุนโดย มูลนิธิสยามกัมมาจล ธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน)