­

ประวัติความเป็นมา

การเปลี่ยนแปลงด้านความเชื่อ และศาสนาของชนเผ่าอ่าข่า ทำให้วัฒนธรรมดั้งเดิมสูญหายไปเรื่อยๆ ขณะเดียวกันปัญหาหลักที่คนอ่าข่าประสบตลอดมา คือไม่รู้ภาษาไทย ทั้งภาษาอ่าน และภาษาเขียน จึงทำให้ไม่สามารถเข้าถึงข่าวสาร และสิทธิต่างๆ ได้ ในปี 2524 ศูนย์เพื่อการศึกษาและวัฒนธรรมชนเผ่าอ่าข่า จังหวัดเชียงราย จึงเกิดขึ้น เพื่อเปิดโอกาสให้เด็ก และเยาวชนอ่าข่า ได้มีที่พักอาศัยขณะที่ลงมาเรียนหนังสือในตัวเมืองเชียงราย นอกจากนี้ยังได้ทำงานเชิงรุกด้านวัฒนธรรมชนเผ่า โดยเปิดเวทีชุมชน ให้ผู้รู้และผู้สูงอายุมาพูดคุยแลกเปลี่ยนปัญหาพิธีกรรมประเพณี วัฒนธรรม ความเชื่อ ซึ่งไม่สอดคล้องกาลสมัยและกฎหมายลายลักษณ์อักษร ตามสภาพการณ์ปัจจุบัน เพื่อแสวงหาทางออกในการสืบสานวิถีชีวิตที่ยั่งยืน รวมทั้งเริ่มจัดทำโครงการพัฒนาชุมชน โดยจัดตั้งทุนสนับสนุน ด้านสืบสานวัฒนธรรมชุมชน และส่งเสริมเกษตรกรรม ฯลฯ และเมื่อปี 2532 จนได้รับการจดทะเบียนเป็นสมาคมเพื่อการศึกษาและวัฒนธรรมชาวอ่าข่า เชียงราย และมีการเพิ่มกิจกรรมพัฒนาชนเผ่าอ่าข่า ตามความสามารถ ซึ่งมีกิจกรรมต่างๆ ดังนี้
งานด้านการศึกษา เปิดบ้านพักรองรับเด็กและเยาวชนอ่าข่า ที่เข้ามาเรียนหนังสือในเชียงราย 2 แห่ง คือ เขต อ.เมือง และ อ.แม่จัน และเปิดศูนย์การศึกษาชุมชน ในพื้นที่ชุมชนอ่าข่า 14 ศูนย์ โดยร่วมมือกับศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน และใช้หลักสูตร ศศช. (หลักสูตรการศึกษาเพื่อชุมชนในเขตภูเขาปี 2524) ซึ่งสอนเด็ก เยาวชน ผู้ใหญ่ในชุมชนชาวเขา โดยมีผู้ได้รับความรู้ประมาณ 1,500 คน
งานด้าน ฟื้นฟูวัฒนธรรม และคุณภาพชีวิต มีการส่งเสริมอาชีพเกษตรกรรมให้หมู่บ้านสมาชิก ฟื้นฟูศึกษาวัฒนธรรมโดยให้มีเจ้าหน้าที่ในชุมชน จัดการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับผู้อาวุโสและผู้รู้ท้องถิ่น มีการจัดตั้งผู้อาวุโสเพื่อเยี่ยมเยียนหมู่บ้านอ่าข่าที่สืบสานวัฒนธรรม และการช่วยแก้ไขปัญหาเมื่อเกิดความขัดแย้งทางวัฒนธรรมในชุมชนหรือระหว่าง
ต่างชุมชน
งานด้านพัฒนา ได้สนับสนุนการพัฒนาปัจจัยขั้นพื้นฐานอาทิ การต่อระบบน้ำประปา
ภูเขา การพัฒนาสิ่งแวดล้อม งานสตรี งานผู้สูงอายุ งานสิทธิมนุษยชน โดยตั้งเป็นเครือข่ายชุมชน เสริมสร้างความเข้มแข็ง และปี 2542 องค์กรเริ่มมีกระบวนการวิจัยงานด้านท่องเที่ยว เพื่อให้ชุมชนมีกิจกรรมพัฒนา
ด้านต่างๆ ในท้องถิ่นและมีรายได้เสริม โดยใช้กระบวนการจัดการโดยชุมชน
งาน เผยแพร่ข้อมูลอ่าข่าสู่สาธารณะ ซึ่งที่ผ่านมาข้อมูลของชนเผ่าอ่าข่า ได้ถูกเผยแพร่ออกสู่สาธารณะ แต่ไม่ตรงกับความเป็นจริง ดังนั้นช่วงปี 2543 จึงเริ่มมีการบันทึกข้อมูลวิถีชีชีวิตอ่าข่าเป็นภาษาไทยโดยคนอ่าข่าเองเพื่อ ใช้
เป็นข้อมูลพื้นฐานในการเผยแพร่สู่สาธารณ ทั้งด้านสุขภาพ วัฒนธรรม สิ่งแวดล้อม อาชีพ ศิลปะการเล่นพื้นบ้าน และปัญหายาเสพติด เอดส์ ฯลฯ โดยประสานและนำเสนอผ่านภาคภาษาชาวเขากับสถานีวิทยุแห่งประเทศไทย จ.เชียงใหม่ กับสถานีวิทยุ 914 ของสำนักงานกองบัญชาการทหารสูงสุด อ.แม่จัน จ.เชียงราย เพื่อเผยแพร่ข้อมูลสู่สาธารณะ
งานจัดทำหลักสูตรชนเผ่า ตั้งแต่ปี 2545 เป็นต้นมา สมาคมฯ ได้เปิดศูนย์โรงเรียนวิถีชีวิตวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อมอ่าข่า โดยจัดทำหลักสูตรเกี่ยวกับองค์ความรู้อ่าข่าที่เขียนขึ้น 11 หลักสูตร เช่น หลักสูตรสมุนไพร หลักสูตรแพทย์พื้นบ้าน หลักสูตรอาชีพเกษตรที่สูง ฯลฯ เพื่อใช้ในการฟื้นฟูภูมิปัญญาและใช้ในการสืบสานถ่ายทอด
งานเครือข่ายชนเผ่าอ่าข่าลุ่มน้ำโขง ได้เริ่มกิจกรรมสร้างเครือข่าย
และ ได้ร่วมกำหนด ผลิตสื่อตัวอักษรอ่าข่า เพื่อการแลกเปลี่ยน ติดต่อสื่อสาร รวมไปถึงการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรม และความรู้ทางการแพทย์พื้นบ้าน ตลอดจนการพัฒนาด้านการศึกษา ระหว่างชนเผ่าอ่าข่าในเขตลุ่มน้ำโขง
เช่น ลาว พม่า จีน เวียดนาม มากขึ้น

­

วิสัยทัศน์

ส่งเสริมให้ชาวอ่าข่ามีความเป็นผู้นำ สามารถวางแผนวิเคราะห์ ตัดสินใจ และกำหนดทางเลือกพัฒนาชนเผ่าได้

พันธกิจ

พัฒนาศักยภาพคนอ่าข่า ด้วยการสร้างผู้นำเด็ก-เยาวชน เพื่อการทำงานด้านสืบสานชาติพันธุ์ พร้อมทั้งพัฒนาบทบาทสตรี และเชิดชูผู้สูงอายุให้เป็นที่ยอมรับของสังคม ขณะเดียวกันยังสืบสาน อนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณีดั้งเดิม โดยเน้นพัฒนาด้านอาชีพและสิ่งแวดล้อม ให้สามารถอยู่ร่วมกับธรรมชาติ และพึ่งพาตนเองได้ เพื่อยกระดับให้ชนเผ่าอ่าข่ามีสิทธิมีเสียง ได้รับการยอมรับจากสังคม มีศักดิ์ศรีตามกฎหมาย และระบอบประชาธิปไตย นอกจากนี้ยังรณรงค์ผ่านสื่อประชา สัมพันธ์ต่างๆ ให้สาธารณ ชนเข้าใจชนเผ่าอ่าข่า และสร้างเครือข่ายชนเผ่าอ่าข่าลุ่มน้ำโขง ได้แก่ พม่า จีน ลาว ไทย เวียดนาม

­

วัตถุประสงค์การดำเนินงาน

• เพื่อส่งเสริมเด็ก เยาวชน ให้ได้รับการศึกษาไทยทุกระดับชั้น
• เพื่อให้ชนเผ่าอ่าข่าสามารถสืบสานชาติพันธุ์ได้อย่างมีศักดิ์ศรี เข้าใจ เผ่าพันธุ์ตัวเอง
• เพื่อให้มีประเพณีที่เอื้อต่อสิ่งแวดล้อม มีการพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน ระหว่างคน กับธรรมชาติ
• เพื่อ สร้างผู้นำอ่าข่าในด้านต่างๆ เช่น ด้านสิ่งแวดล้อม วัฒนธรรม เพื่อ พัฒนางานอ่าข่าทั้งในระดับชุมชน ระดับประเทศ และระดับลุ่มแม่น้ำโขง
• เพื่อสร้างเครือข่ายอ่าข่าให้เข้มแข็ง
• เพื่อพิทักษ์ ปกป้องสิทธิมนุษยชนตามกรอบรัฐธรรมนูญ และปฏิญาณ สากล
• เพื่อสร้างเด็ก เยาวชนอ่าข่า ให้เป็นผู้นำรุ่นใหม่ และกลับไปพัฒนาสังคม ช่วยเหลือชุมชนของตนเองมากขึ้น

ผู้บริหารองค์กร

• นายวุฒิไกร มอพ่า นายกสมาคมเพื่อการศึกษาและวัฒนธรรมชาวอ่าข่า เชียงราย
• นายไกรสิทธิ์ สิทธิโชดก ผู้อำนวยการสมาคมเพื่อการศึกษาและวัฒนธรรมชาวอ่าข่า เชียงราย

รูปแบบการบริหารจัดการ

มี คณะกรรมการที่ได้จากการเลือกตั้ง โดยมีนายกสมาคมฯ เป็นประธาน มีผู้อำนวยการ ฯ เป็นหัวหน้าฝ่ายเจ้าหน้าที่ปฏิบัติงาน และประสานดำเนินงานพัฒนา โดยแบ่งการทำงานออกเป็น 2 ส่วนหลักๆ คือ

• งานบริหาร ประกอบด้วย นายกสมาคม อุปนายก เลขานุการ เหรัญญิก ปฏิคม นายทะเบียน กรรมการ
• งาน พัฒนา มีผู้อำนวยการสมาคม หรือคณะอนุกรรมการ เป็นผู้ดูแลงานเฉพาะด้าน เพื่อให้คำปรึกษาแก่เจ้าหน้าที่ปฏิบัติงาน ซึ่งประกอบด้วยฝ่ายงานพัฒนาต่างๆ (อนึ่งฝ่ายงานต่างๆ จัดขึ้นตามสถานการณ์และสภาพปัญหาของชนเผ่าในเวลานั้นๆ และจัดตามงบประมาณที่ได้รับการสนับสนุนจากผู้มีจิตศรัทธา) เช่น ฝ่ายการศึกษา ฝ่ายงานด้านผู้สูงอายุ ฝ่ายงานสิ่งแวดล้อม ฝ่ายงานวิจัย ฯลฯ

ทั้งนี้ ในแต่ละปีจะมีการประชุมร่วมกัน ระหว่างผู้บริหาร เจ้าหน้าที่ ชุมชนหมู่บ้านอ่าข่าในพื้นที่ภาคเหนือและสมาชิกสมาคม เพื่อกำหนดแผนปฏิบัติการ และทบทวนยุทธ์ศาสตร์การพัฒนา ซึ่งได้จัดเป็นแผนปฏิบัติงาน 3 ระยะ คือ แผน 1 ปี 3 ปี และ5 ปี ขณะที่ยุทธศาสตร์ ก็แบ่งเป้าหมายกว้างๆ ทั้งระยะ 3 ปี ระยะ 1 ปี โดยวิธีกำหนดแผนปฏิบัติการ จะได้จาก สมาชิกสมาคมฯ กับเจ้าหน้าที่รวบรวมปัญหาทั้งหมดเสนอต่อที่ประชุม และผ่านการพิจารณาจากสมาชิกและกรรมการแล้ว เพื่อใช้ปฏิบัติในพื้นที่เป้าหมาย ซึ่งแผนปฏิบัติ จะกำหนดมาจากสถานการณ์ปัญหาชนเผ่า ส่วนคณะกรรมการบริหารมีภารกิจกำหนดนโยบาย วิเคราะห์ ปรับปรุง เพื่อให้ชุมชน และสมาชิก รับรองใช้เป็นแผนงานพัฒนาอ่าข่าต่อไป