นับจากสยามได้เปิดประเทศเพื่อค้าขายกับชาติตะวันตก ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า เจ้าอยู่หัว (พ.ศ. ๒๓๙๔-๒๔๑๑) ส่งผลให้การค้าขายทั้งภายในและภายนอกประเทศขยายตัวมากขึ้น ก่อให้เกิดความเปลี่ยนแปลงทางด้านระบบเศรษฐกิจไทยจากระบบเศรษฐกิจแบบ "เลี้ยงตัวเอง" มา เป็นเศรษฐกิจที่ "ผลิตเพื่อตลาด" ซึ่งต้องพึ่งพาเงินตรามากขึ้น จำเป็นที่จะต้องพึ่งพาธนาคารพาณิชย์ เพื่อให้บริการทางการเงินทางการรับฝาก ให้กู้เงิน และรองรับการบริการทางการเงินในการค้าระ หว่างประเทศ ซึ่งในระยะแรก ชาติตะวันตกมีบทบาทในการตั้งธนาคารสาขาขึ้นในประเทศไทย

พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย พระโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวซึ่ง ดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติได้ทรงตระหนักถึงความสำคัญของสถาบันการ เงินที่จะมีต่อระบบเศรษฐกิจ และความมั่นคงของประเทศ จึงดำริที่จะตั้ง "ธนาคารกลาง"หรือ "แนช นัลแบงค์" (National Bank) และธนาคารพาณิชย์ ขึ้นเพื่อให้ประเทศไทยมีสถาบันการเงิน และการ ธนาคารเป็นของตนเอง

โดยในระยะแรก ได้ทรงจัดตั้งกิจการธนาคารในชื่อว่า “บุคคลัภย์” (Book Club) เพื่อทดลองให้ บริการรับฝากและให้กู้ยืมเงินแก่ประชาชนทั่วไป เมื่อพ่อค้า นักธุรกิจ และหน่วยงานราชการไทยให้ การยอมรับใช้บริการของบุคคลัภย์อย่างแพร่หลาย แล้วจึงเริ่มดำเนินการขยายธุรกิจไปด้านการแลก เปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ นับเป็นครั้งแรกที่คนไทยเข้ามามีส่วนร่วมในธุรกิจที่เคยผูกขาดโดย ธนาคารต่างประเทศ

ความสำเร็จของ “บุคคลัภย์” นำไปสู่การก่อตั้งธนาคารพาณิชย์ของไทยแห่งแรกขึ้น กรมหมื่นมหิศร- ราชหฤทัย ได้ยื่นขอจดทะเบียน บริษัท แบงค์สยามกัมมาจล ทุนจำกัด โดยต้องฝ่าฟันอุปสรรคการ ต่อต้านจากประเทศชาติตะวันตกที่เข้ามามีบทบาททางเศรษฐกิจในประเทศไทย จนต้องทรงตัดสิน พระทัยยื่นหนังสือกราบบังคมทูล ขอลาออกจากตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เพื่อ ให้การก่อตั้งธนาคารแห่งแรกของไทยจึงยังคงเดินหน้าต่อไปได้ จนกระทั่ง พระบาทสมเด็จพระจุล จอม-เกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ พระราชทานอำนาจพิเศษให้จัดตั้ง “บริษัท แบงค์สยามกัมมาจล ทุนจำกัด” ขึ้น ด้วยทุนจดทะเบียน ๓ ล้านบาท โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา ลงวันที่ ๑๐ กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๔๔๙ (ร.ศ.๑๒๕) ให้บริษัทแบงค์สยามกัมมาจลทุนจำกัด ประกอบธุรกิจธนาคาร พาณิชย์ได้อย่างเป็นทางการ ซึ่งต่อมา บริษัทแบงค์สยามกัมมาจลทุนจำกัด ได้เปลี่ยนชื่อมาเป็น “ธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด” ตั้งแต่วันที่ ๒๗ มกราคม ๒๔๘๒ ตามการเปลี่ยนชื่อประเทศจาก “สยาม” เป็น “ไทย”

จึงเป็นอันว่าความพยายามที่จะให้ประเทศไทยเป็นอิสระทางการเงินตามพระราชดำริของกรมหมื่น มหิศรราชหฤทัย ก็ประสบผลสำเร็จ นับเป็นคุณประโยชน์ต่อประชาชน และแผ่นดินไทยในที่สุด

นับตั้งแต่ก่อตั้ง ธนาคารไทยพาณิชย์ ได้ดำเนินงานภายใต้ปณิธานอันแน่วแน่ คือ การดำเนินงานด้วย คุณภาพควบคู่คุณธรรม โดยถือว่าการดำเนินกิจกรรมอันเป็นประโยชน์ต่อสังคมนั้นเป็นส่วนสำคัญ ส่วนหนึ่งของการดำเนินแนวนโยบายของธนาคาร และได้ก่อตั้ง มูลนิธิสยามกัมมาจล (Siam Com mercial Foundation) ขึ้นเมื่อวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๓๘ เพื่อให้เป็นหน่วยงาน ที่ดำเนินการในส่วน ของกิจกรรมเพื่อสังคม การนำคำว่า “สยามกัมมาจล” มาตั้งเป็นชื่อมูลนิธิ จึงถือเป็นการยืนยันถึง เจตนารมณ์ขององค์กร ที่คำนึงถึงประโยชน์ต่อประชาชน และประเทศชาติ นับแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน รวมไปถึงอนาคต

ในระยะแรก มูลนิธิสยามกัมมาจล มีบทบาทในการส่งเสริมและสนับสนุนงานด้านการศึกษา ศิลป- วัฒนธรรม การอนุรักษ์ทรัพยากร สิ่งแวดล้อม จนกระทั่ง ปี พ.ศ.๒๕๕๑ ธนาคาร จึงมอบหมายให้ มูลนิธิสยามกัมมาจล เป็นหน่วยงานหลักในการดำเนินงานส่งเสริมและสนับสนุนการพัฒนาเยาวชน และชุมชน ทั้งนี้ด้วยตระหนักถึงความสำคัญของการพัฒนาเยาวชน ผู้ซึ่งจะเติบโตเป็นกำลังสำคัญใน การพัฒนาประเทศนั่นเอง